تاریخچه پیدایش و توسعه قهوه در کشور ایران

تاریخچه پیدایش و توسعه قهوه در کشور ایران: هر چند هیچ سند مکتوبی برای تاریخ ورود قهوه و گسترش مصرف آن در ایران وجود ندارد اما شواهدی بر حضور قهوه و مصارف داروئی آن در قرن 16 میلادی در ایران وجود دارد. به نظر می رسد رفت و آمد زائران ایرانی به حجاز و تجارت بین ایران و جزیره العرب عامل راه یافتن قهوه به ایران بوده است. قهوه خانه در ایران بایستی از زمان شاه تهماسب صفوی رایج شده باشد. اما مشهورترین آن ها در زمان نوه شاه تهماسب یعنی شاه عباس بزرگ دیده شده است. در زمان شاه عباس قهوه خانه های فراوانی در شهر سپاهان(اصفهان) به ویژه در نزدیکی چارباغ وجود داشتند و بزرگانی چون میرداماد و شیخ بهایی و دیگران بدان جا رفت و آمد می کردند. قهوه خانه ها مرکزی برای تفریح و سرگرمی و البته گفت و گوهای علمی و ادبی و فرهنگی بود. شاعران غروب ها در قهوه خانه ها جمع می شدند و شعرهای تازه ی خود را می خواندند. حتی در تذکره های دوران صفوی آمده است که بسیاری از این شاعران پیشه ورانی بودند چون آمده و شعرهای دیگران را می شنیدند و شعرهای خود را هم می خواندند. در همین قهوه خانه ها بود که پرده خوانی و شاهنامه خوانی و قصه ی (سمک عیار) و مانند آن برای مردم خوانده می شد و راهی بودند برای حفظ و گسترش فرهنگ و ادبیات. نقاشی قهوه خانه ای نیز یادگاری از همان دوران است. خود شاه عباس نیز گاه و بیگاه به طور سر زده به این قهوه خانه ها می رفت. حتی در چند مورد شاه عباس سفیران کشورهای اروپایی را برای پذیرایی به قهوه خانه ها می برد. این قهوه خانه ها مرکزهای باشکوه و زیبا و بزرگی بودند که در میان آن ها حوض و فواره و آب روان جاری بود و کارگران و استادان قهوه خانه گرم در پذیرایی مشتریان بودند. مسافران اروپایی با دیدن این گونه مرکزهای فرهنگی و اجتماعی انگیزه یافتند که رد کشورهای خود چنین جاهایی را پدید بیاورند. از جمله جهانگرد ایتالیایی(پیترو دلا واله) که در زمان شاه عباس به ایران سفر کرده است در سفر نامه ی خود به عثمانی و ایران و هند می نویسد: ( پس از آن که آب به خوبی جوش آمد به آن مقداری از گردی به نام قهوه به میزان مناسب افزوده می شود و باز می گذارند به خوبی بجوشد تا همه ی تلخی ناگوار آن برود. و اگر به خوبی آماده نشود این تلخی همچنان در آن می ماند. سپس این آب جوش را می گذارند تا اندازه ای سرد شود که بشود داغی آن را تحمل کرد و آن را در ظرف چینی کوچکی می ریزند و اندک اندک و جرعه جرعه آن را می نوشند. این آب دیگر رنگ و طعم آن گرد را به خود گرفته است و خود گرد را اینک در ظرف ته نشین شده است نمی خورید. هر که می خواهد این نوشیدنی خوشمزه تر شود می تواند همراه گرد قهوه شکر و دارچین و میخک هم در ظرف آب جوش بریزد تا مزه ی بهتری بدهد. حتی بی این مزه ها و با همان گرد قهوه ی تنها هم باز این نوشیدنی خوشمزه است و می گویند که فایده های زیادی برای تندرستی دارد به ویژه برای گوارش و نیرومند کردن معده و پیشگیری از ترش کردن که همه ی این ها چیزها ی خوبی است. تنها می گویند که اگر پس از شام قهوه خورده شود کمی خواب را از سر می برد. به همین خاطر کسانی که می خواهند شب ها مطالعه کنند آن را می نوشند. امیدوارم وقتی به شهر رم بر میگردم این را با خود بیاورم شاید تا آن موقع هنوز چیز تازه ای باشد.) هم چنین پس از وی (آدام اولئاریوس) آلمانی که در زمان پسر شاه عباس یعنی شاه صفی به اصفهان سفر کرده است در رخدادهای سال 1637م. در سفرنامه ی خود از قهوه و قهوه خانه چنین یاد می کند: قهوه خانه جایی است که در آن تنباکو مصرف می کنند و آب سیاهی را می نوشند که بدان قهوه می گویند. در جای دیگر در همین سفر نامه آن جا که درباره ی زندگی اجتماعی ایرانیان خواهم نوشت دوباره بدان خواهم پرداخت. شاعران و تاریخ دانان ایرانیان از مشتریان دائم این جاها هستند و بدین ترتیب در سرگرم کردن جمع نقش دارند.